Odyoloji nedir?
Odyoloji, işitme ve denge bozuklukları ile ilgilenen bir bilim dalıdır. Terim olarak, Latince “duymak” anlamına gelen “audire” ve Yunanca “bir konu hakkındaki çalışmalar, bilim” anlamına gelen “logia” kelimelerinden türetilmiştir. Bu konuda özel eğitim almış kişilere “odyolog” denir. Odyoloji, esas olarak sağlık bilimlerinin bir alt alanı olmakla birlikte başka bilim/ uzmanlık alanları ile iç içe geçen ilgi ve çalışma alanlarına sahiptir. Odyologlar günümüzde çoğunlukla sağlık profesyoneli olarak ve kulak burun boğaz (KBB) hekimleri ile yakın işbirliği içinde çalışır.
“Odyoloji” terimi ilk olarak 20. yüzyılın ortalarında işitme ve denge konuları ile ilgilenen özel bir disipline ihtiyaç duyulması ile ortaya çıkmıştır. Bundan önce, işitme kaybı ve ilgili durumların incelenmesi, özellikle kulak hastalıkları ile ilgilenen bir tıp dalı olan otolojinin kapsamına giriyordu. Teknoloji ve bilimsel araştırmalar ilerledikçe, odyoloji ayrı bir alan olarak ortaya çıkmış ve işitme sağlığına daha kapsamlı bir yaklaşım gelişmesini sağlamıştır.
Odyolojinin tarihsel gelişimi
Odyolojinin tarihi, geniş bir açıyla bakıldığında, bir bireyin işitme düzeyini belirlemek için yapılan ilk işitme testlerinin uygulandığı eski uygarlıklara kadar uzanır. 1800’lerin sonlarında odyometrenin icadı, işitme testinde devrim yaratarak daha doğru ve ölçülebilir değerlendirmeler yapılmasını sağlamıştır. 19. ve 20. yüzyıllarda odyolojinin bir bilim alanı olarak belirmeye başladığı görülür.
Yirminci yüzyılın ortalarında, II. Dünya Savaşı gazilerinde işitme kaybı ve denge sorunlarına rastlanması, kapsamlı odyolojik değerlendirmelere ve rehabilitasyon programlarına olan ihtiyacı artırmış, bu durum ise odyoloji alanında önemli ilerlemeler yaşanmasına katkıda bulunmuştur. Teknoloji ilerledikçe işitme cihazları, koklear implantlar ve diğer cihazlar geliştirilmiş; odyolojinin işitme bozukluğu olan bireyler açısından önemi daha da pekişmiştir.
Odyolojinin ilgi alanları nelerdir?
Odyolojinin ilgi alanları aşağıdaki başlıklar halinde özetlenebilir:
İşitmenin değerlendirilmesi/ İşitme ölçümü: Odyologlar, işitme düzeyini belirlemek, varsa işitme kaybının derecesini ve doğasını değerlendirmek için çeşitli testler yapar; kişinin ihtiyaçlarına göre tedavi planlarının uyarlanmasına yardımcı olurlar.
İşitme kaybını önleme: Odyologlar bireyleri gürültüye maruz kalma, yaşlanma, genetik faktörler ve diğer nedenlere bağlı işitme kaybı riskleri konusunda eğitmeye çalışırlar. Önleyici tedbirlerin erkenden uygulanması, işitme bozukluklarının görülme sıklığını önemli ölçüde azaltabilir.
İşitme rehabilitasyonu: Odyologlar, işitme engelli bireylerin yaşam kalitesini iyileştirmek için işitme cihazlarının, koklear implantların ve diğer yardımcı cihazların kullanılmasında ve bu cihazların ayarlanmasında önemli rol oynarlar. İşitme kaybı olan bireylere ve ailelerine/ yakınlarına işitme sağlığı ve iletişim stratejileri konusunda danışmanlık ve eğitim verirler.
Denge bozuklukları ve vestibüler bozukluklar: Odyologlar, iç kulak ve vestibüler sistemle bağlantılı denge sorunları ve baş dönmesi olan bireylerin değerlendirilmesinde ve rehabilitasyonunda görev alırlar. Ülkemizde, ilgili uzman hekimin yönlendirmesiyle, baş dönmesi ve denge bozukluğunun nedenini anlamak için gereken bazı testleri uygularlar.
Araştırma ve bilimsel çalışmalar: Odyologlar, işitme ve denge bozukluklarının nedenlerini daha iyi anlamamıza, tedavi seçeneklerini geliştirmemize yol açan araştırmalarda görev alabilirler.
Bu ilgi alanları kapsamında odyologlar, hastaneler, işitme cihazı firmaları, okullar, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri, fabrikalar/ endüstriyel kuruluşlar, araştırma merkezleri, üniversiteler gibi kurum/ kuruluşlarda çalışma imkanı bulabilirler.
Odyoloğun sorumlulukları ve yetkileri nelerdir?
Odyoloji, bir tıpta uzmanlık dalı olan kulak burun boğaz hastalıkları ve baş boyun cerrahisi (KBB) ile yakın ilişkilidir. Bununla birlikte, odyologların görev tanımları, yetkileri ve taşıdıkları sorumluluklar – ülkeden ülkeye değişiklikler gösterir – tüm dünyada tıp doktorlarından ve KBB hekimlerinden farklıdır.
Ülkemizde, 4 yıllık bir lisans eğitimini başarı ile tamamlayan öğrenciler “odyolog”, asgari 2 yıllık yüksek lisans eğitimini tamamlayanlar “uzman odyolog”, asgari 4 yıllık doktora eğitimini tamamlayanlar ise “odyoloji doktoru, (Ph.D./ Au.D.)” ünvanı alırlar. Odyologların sağlık profesyonelleri oldukları, ancak tıp doktoru veya uzman hekim olmadıkları bilinmelidir. Tıp doktoru/ KBB uzmanı olup odyoloji alanında yüksek lisans ve hatta doktora eğitimini tamamlayan hekimlerin olduğunu da belirtmek gerekir.
Özetle, odyoloji, işitme ve denge sağlığına bütüncül yaklaşım sunan bir bilim dalı olarak kabul edilebilir. Odyologlar, KBB doktorları ve diğer sağlık profesyonelleri ile yakın işbirliği yaparak, işitme ve/veya denge bozukluğu olan bireylerin yaşam kalitesinin iyileştirilmesine katkıda bulunurlar. Odyoloji, bilimsel araştırmalar ve teknoloji yoluyla gelişimine devam etmekte, gün geçtikçe işitme ve/veya denge bozukluğu olan kişiler için daha parlak bir gelecek vaat etmektedir.